Met het concept van de flexibele leerroute wordt het mogelijk om een opleiding helemaal op de werkvloer te volgen. Je krijgt een individueel lesprogramma met een erkend diploma als resultaat. Het bureau Onderwijs.pro biedt de trajecten aan om vakbekwaamheidsbewijzen en diploma’s te krijgen op mbo- en hbo-niveau. Hoe gaat het in zijn werk? Chhetri Ober en Paul van Deursen leggen het uit.
We gaan allemaal een Leven Lang Leren. Bijscholen na je onderwijscarrière is een must, want de wereld verandert in razend tempo – sommige banen verdwijnen en er komt ander soort werk voor in de plaats. Een carrièreswitch op latere leeftijd is al lang geen uitzondering meer. En we werken steeds langer.
Je leert het meest op de werkvloer
Daarom moeten we anders gaan kijken naar onderwijs en ons onderwijssysteem. Hoe bepalen we wat iemand al kan en wat hij nog moet leren? En hoe richten we vervolgens het onderwijs in? Want bijscholen en omscholen zijn belangrijk, maar mensen zien er tegenop om weer jaren terug naar de schoolbanken te gaan. Veel werkgevers zien het ook niet zitten om hun werknemers al die dagen te moeten missen terwijl er veel werk moet worden verzet op de werkvloer.
En dan hebben we het nog niet eens over de inhoud van dat onderwijs: een veelgehoorde klacht bij organisaties is dat onderwijs niet goed aansluit op de beroepspraktijk. Sterker, we weten allemaal dat je het meest leert op de werkvloer. Dus hoe kun je ervoor zorgen dat scholing op het werk gebeurt, in plaats van op de schoolbanken?
Leertrajecten-op-maat
‘Dat kan heel goed, en dat gebeurt ook al,’ zegt Chhetri Ober, directeur van Onderwijs.pro. ‘Elk beroep waarvoor al een mbo- of hbo-opleiding bestaat, kan tegenwoordig ook worden geleerd binnen de organisatie waar iemand werkt, met een leertraject-op-maat. Daar richten wij ons op. Flexibel leren op de werkvloer bestaat al een tijdje, maar het wordt wat ons betreft nog veel te weinig toegepast.
Het is een nieuwe manier van denken en werken die uiteindelijk voordelen biedt voor iedereen. De werkgever hoeft zijn werknemer niet te missen met een maanden- of jarenlange scholing. De werknemer hoeft niet terug naar de schoolbanken maar leert on the job.‘
Geen voorgesorteerde klassen
Paul van Deursen is onderwijskundige en mede-directeur bij Onderwijs.pro. Hij heeft als projectleider in het hbo-onderwijs veel geëxperimenteerd met flexibel deeltijd-onderwijs. Paul: ‘Het bleek voor hbo’s lastig om dit flexibele onderwijs te organiseren. Ze kwamen moeilijk los van de voorgesorteerde klassen, waarbij hooguit de volgorde van de vakken per klas flexibel was. Terwijl echt flexibel onderwijs uitgaat van de individuele student. Wat weet hij of zij al? Wat is er nog nodig om iemand vakbekwaam te maken op een bepaald niveau? Dat verschilt per student.’
Flexibele leerroute – hoe pak je dat aan?
‘Waar begin je als je een leertraject-op-maat wil aanbieden in je bedrijf… dat is voor onze klanten het grootste obstakel,’ aldus Chhetri. ‘Ze zien ertegenop om dit te organiseren. Daar helpen we hen bij.’
‘De flexibele leerroute begint met vaststellen wat iemand al kan. Dat doe je aan de hand van de beoordelingsstandaard van een betreffende opleiding. Stel, een mbo-verpleegkundige met jarenlange werkervaring wil verpleegkundige worden op hbo-niveau. Door zijn werkervaring kan hij al veel van wat een hbo-verpleegkundige doet. Aan de hand van het beoordelingskader hbo stellen wij in een gesprek dan vast in hoeverre de kandidaat voldoet aan de gestelde eisen. Hierbij is het belangrijk dat de kandidaat alles moet kunnen aantonen met gedegen bewijslast. Iemand die enkel goed kan praten, komt niet ver in dit traject. Het gaat echt om aantoonbaar bewezen bekwaamheid, inclusief het kunnen verantwoorden en onderbouwen van het handelen.’
De flexibele leerroute is hyper-individueel onderwijs.
‘We stellen ook vast wat iemand nog wél moet leren en daarvoor maken we een individueel leerprogramma. Onder begeleiding van ‘meesters op de werkvloer’ leert hij die kennis en vaardigheden. De dagelijkse praktijk is de beste leeromgeving: zodra je tegen iets aanloopt, wordt het relevant om iets te leren en je kennis eigen te maken. Het meester-gezel principe biedt de kandidaat de mogelijkheid om onder begeleiding te oefenen.
Als het nodig is brengen we iemand in contact met een expert, stimuleren we om bijvoorbeeld filmpjes op YouTube te kijken, literatuur te lezen of andere leermiddelen te gebruiken. Alles wat hij heeft geleerd komt in een portfolio, met een onafhankelijke beoordeling – er moet natuurlijk wel een degelijk bewijs zijn dat iemand het echt kan.’
Vakbekwaam in korte tijd
‘Door het op deze manier te organiseren,’ vervolgt Chhetri, ‘kan iemand bijvoorbeeld in een jaar tijd een vakbekwaamheidsbewijs of diploma op mbo- of hbo-niveau halen, in plaats van een 4-jarige opleiding te moeten volgen. Net zoals jullie bij IPD ook opleidingen en diploma’s verzorgen op mbo- of hbo-niveau, zo kun je dat ook doen met flexibele leerroutes.’
Volwaardig niveau
Als je op deze manier een vak leert, ziet dat er heel anders uit dan een mbo- of hbo-opleiding doet. ‘De route is anders en het leren is anders, maar het resultaat is gelijkwaardig,’ legt Paul uit. ‘Je krijgt je vakbekwaamheidsbewijs via een EVC-bureau (EVC = Erkenning Verworven Competenties) of via een examencommissie van een mbo- of hbo-opleiding. Het grote pluspunt: deze opleiding heb je dan helemaal op maat gevolgd en helemaal in de praktijk.’
NLQF en EQF worden steeds meer de standaard
Chhetri vult aan: ‘Mensen zijn soms nog sceptisch over de leerroute die naar vakbekwaamheid leidt, want ‘je hebt dan toch geen titel’? Bij mbo-opleidingen speelt dat niet zo, maar bij hbo-opleidingen speelt die discussie nog wel. Wat is een vakbekwaamheidsbewijs waard? Hier is echt een omslag in denken nodig en die komt langzaam op gang. De mbo/hbo-niveaus zijn vergelijkbaar met niveaus in het kwalificatieraamwerk van NLQF/EQF. Dat wordt steeds meer de standaard. Voor IPD hebben we al verschillende opleidingen laten inschalen op een bepaald NLQF-niveau.
Vanaf het jaar 2020/2021 komt op ieder diploma van mbo- of hbo-opleidingen ook het NLQF-niveau te staan. NLQF6 is bijvoorbeeld hbo/bachelor-niveau. Je zult straks geen verschillen meer zien tussen professionals die een opleiding hebben gevolgd op een mbo/hbo-instelling of bij een particuliere opleider als IPD. Werkgevers zullen steeds meer, of alleen nog maar, naar het NLQF-niveau kijken.’
Grote denkomslag
‘Wist je dat in Schotland EQF/SQF al bijna 10 jaar is geïmplementeerd? Het gaat in bijvoorbeeld advertenties al niet meer om de titels bachelorof master, maar om het EQF, respectievelijk niveau 6 en 7. De vraag moet niet zijn ‘wat voor opleiding heb je gedaan’, maar ‘wat heb je op welk niveau laten zien en wat kun je daarmee?’ Daarvoor hoef je dus niet meer in de schoolbanken te zitten, als je maar kunt aantonen wat je in je mars hebt! Dit is een grote denkomslag natuurlijk.’
Onderwijs.pro heeft met 20 onderwijskundigen en een uitgebreid netwerk van ‘meesters’ al verschillende flexibele leerroutes opgezet in bijvoorbeeld onderwijs en de zorgsector. Ga voor meer informatie naar Onderwijs.pro
IPD heeft meerder opleidingen met een erkend NLQF-niveau en opleidingen die cursisten voorbereiden op een examen op NLQF-niveau: Woonmakelaar | Bedrijfsmakelaar | Ecologisch Tuinontwerper | Opleidingen beroepsethiek | Assistent-makelaar. Voor de ICT-opleidingen (EXIN AMBI e-CF™) geldt een vergelijkbaar Europees kwalificatiekader.
